Algemene inleiding tot het vak geschiedenis
De oude Grieken beschouwden geschiedenis als een kunst. Ze vonden deze wetenschap zo waardevol,
dat ze er zelfs een eigen muze (beschermgodin) aan toekenden. Dit was de muze Kleio.
Geschiedschrijvers stonden hoog in aanzien en werden alom gerespecteerd. Met hun verhalen over
goden, vervlogen tijden en grote oorlogen konden ze de mensen mateloos boeien.Tegenwoordig hebben de leerkrachten in het basisonderwijs de beschikking tot een schatkist aan lesmateriaal, informatie en beeldvormers. Het staat allemaal netjes in een methode. Helaas is dat voor sommige leerkrachten een goede reden om er zelf niet zoveel meer aan te doen. Vaak worden geschiedenislessen gedegradeerd tot het lezen van een stukje tekst en het maken van een paar vragen. Dat is jammer, want als je de kinderen echt warm wilt maken voor het verleden, moet je ervoor zorgen dat er, ook in het geschiedenisonderwijs, genoeg te beleven valt. In dit artikel kun je een aantal uitgangspunten vinden die belangrijk zijn in het geschiedenisonderwijs.
Als we uitgaan van de stelling dat geschiedenis een kunst is, dan is het goed om te weten dat kunst heel persoonlijk is. Wat de één mooi vindt, vindt de ander foeilelijk. Wat de één belangrijk vindt, is voor de ander alleen maar een leuk weetje. De geschiedenis is veel te groot om alles te behandelen. Je moet dus zelf bepalen wat jij wilt behandelen, en hoe je dat wilt behandelen.
Geschiedenis in het basisonderwijs kun je onderverdelen in geschiedenis voor de onderbouw en voor de bovenbouw. In de onderbouw (t/m groep 5) gaat het vooral om het aanleren van technieken zoals informatie opzoeken, bronnen onderzoeken en nieuwsgierig zijn. Ook maak je veel gebruik van smaakmakers. Smaakmakers zijn voorwerpen of zaken die kinderen interesseren. Je kunt bijvoorbeeld een stukje barnsteen laten zien, dat miljoenen jaren geleden ontstaan is. Een leuk proefje met barnsteen is dat je het statisch kunt laden, zodat het papiersnippers aantrekt. Wat in de onderbouw ook heel leuk is om te doen, is een les geven over geld. Je deelt een aantal munten uit, en gaat eens goed met de kinderen kijken wat er nou op te zien is. Op de oude dubbeltjes zie je bijvoorbeeld kroontjes, een haantje, een visje en nog veel meer. Je kunt ook uitleggen dat munten vroeger eigenlijk bolletjes zilver waren, die gemerkt werden. Door dat merken werden ze plat. Dit zijn allemaal voorbeelden van smaakmakers.
Wat ook altijd goede smaakmakers zijn, zijn verhalen. Verhalen kun je altijd en overal in
de geschiedenis vinden, en je ziet steeds bepaalde kenmerken terug. De kinderen weten bijvoorbeeld
allemaal dat je tevreden moet zijn met wat je hebt. Een fantastisch verhaal dat hier heel goed
bij past, is het verhaal van koning Midas, uit de Griekse mythologie. Midas wenste dat alles wat
hij aanraakte zou veranderen in goud. Zo geschiedde, maar hij kwam erachter dat het toch niet zo heel
praktisch was. Overigens: als je mythologische verhalen (of welke verhalen dan ook) wilt gebruiken,
maak ze dan eerst geschikt voor je eigen klas. Het originele verhaal van koning Midas is heel uitgebreid
en gecompliceerd. Ik heb het toen stevig bewerkt tot ik het zelfs in de kleuterklas kon vertellen.
Laat alle onbelangrijke zaken weg, tot je de essentie van het verhaal te pakken hebt. Daar gaat het om.Verhalen kun je ook zelf verzinnen. Wat kinderen altijd heel spannend vinden, is als je iets vertelt over het leven van iemand (liefst een kind) uit die tijd. Laat je bij het verzinnen van verhalen niet teveel weerhouden door de juistheid van de feiten. Het maakt niet uit of een verhaal historisch verantwoord is. Het gaat erom dat wat jij vertelt zo heeft kunnen zijn.
Als je je met geschiedenis bezighoudt, hou je je bezig met acribie, ofwel: mierenneukerij. Een tijd gaat pas leven door de details die je erover kunt vertellen. Je kunt nog zoveel vertellen over de grote veldslagen van Julius Caesar; als je met een munt uit de oorlogstijd van Caesar aan komt zetten, is dat al zoveel krachtiger. En Willem II werd niet in West-Friesland verslagen, nee, hij zakte met paard en al door het ijs en werd toen door de West-Friezen doodgemaakt. Kleurrijke details verrijken je geschiedenisonderwijs, dus zorg dat je een paar sappige details achter de hand hebt.
Tot slot nog een aantal feiten die handig zijn bij het begrijpen van de geschiedenis.
- Het jaar 0 bestaat niet. Na 1 voor Christus komt het jaar 1 na Christus. Je kunt bijvoorbeeld
dus niet zeggen dat Jezus in het jaar 0 is geboren.
- Het begrip 'samenleving' gaat over het geheel van alle mensen door alle tijden heen. Je hebt
geschiedenis dus nodig om de maatschappij van nu te begrijpen.
- Geschiedenis gaat alleen over mensen. Een les over dinosaurussen is heel interessant, maar heeft
met geschiedenis niet zoveel te maken. We beginnen met geschiedenis op het moment dat er voldoende materiaal
is om een voor kinderen begrijpelijke reconstructie te maken van het dagelijks bestaan. Dat is ongeveer
rond het jaar 7000 voor Christus.
- De prehistorie is de geschiedenis van vóór het schrift. Bronnen uit de prehistorie kun je vinden in de vorm van voorwerpen zoals aardewerk etc. Wat je goed moet begrijpen is dat de prehistorie voor elk volk dus anders is. De Egyptenaren begonnen rond 3000 v. Chr met schrijven, dus was de prehistorie daar rond die tijd afgelopen. In Nederland werd het schrift pas in het jaar 12 v. Chr. geïntroduceerd, toen de Romeinen Drusus en Tiberius met hun legers ons land binnentrokken. Dat was het moment dat voor ons de historie begon. En ook nu nog zijn er volkeren die in de prehistorie leven. Het betreft hier bijvoorbeeld inheemse stammen die nog niet door de westerse wereld ontdekt zijn.