Meester Geoffrey

Meester Geoffrey.nl - Onderwijsschatkist op het internet

De zegetocht van de Romeinen - deel 2

De nasleep van de 2e Punische Oorlog
Nadat de slavenlegers van de Romeinen de legers van de Carthagen in de pan hadden gehakt, was het tijd om de Balkan onder handen te nemen. De koninkrijkjes daar hadden namelijk een bondgenootschap met Hannibal gesloten, en de Romeinen waren daarover 'not amused'. De strafexpedities daar duren een aantal jaren, en zoals verwacht ondervinden de Romeinen totaal geen tegenstand van de zwakke koninkjes. Maar als soldaten jarenlang in verre landen rondzwerven, is het onvermijdelijk dat ze iets van die cultuur overnemen. Zo wordt de Romeinse cultuur verrijkt met voornamelijk Griekse invloeden, waaronder de mythologie.

Het Romeinse Rijk was enorm geworden en daarom moesten er rond het jaar 125 v. Chr. gouveneurs aangesteld worden. Deze gouveneurs waren trouw aan Rome, waar dat betekende niet dat ze altijd deden wat Rome ze opdroeg. In feite deden die gouveneurs precies wat ze zelf wilden, en sommigen probeerden staatsgrepen te plegen. Deze mislukten allemaal.

De laatste mislukte staatsgreep werd gepleegd door Gaius Julius Caesar (100 v. Chr - 44 v. Chr.). Deze Romein leeft nog steeds voort op onze kalender, doordat hij de kalender heeft gesaneerd. Hij voerde de Juliaanse tijdrekening in, met jaren van 365¼ dagen. Als dank mocht Julius Caesar zijn geboortemaand, die toen Quintillius heette, Juli noemen.

Caesar was een Patriciër, een lid van een rijke, vooraanstaande familie. Hij werd in Rhodos naar school gestuurd. Het verhaal gaat dat hij daar gekidnapt werd door piraten. Toen het losgeld betaald was, wilde de bemanning van het schip de jongen snel naar huis brengen, maar Julius beval dat de piraten opgejaagd moesten worden. Zo maakte hij korte metten met zijn kidnappers en ging met het losgeld terug naar huis.

De ambities van Caesar
Julius Caesar werd in 60 v. Chr consul. Hij was toen 40, en dat was de minimumleeftijd om consul te mogen worden. Caesar droomde van alleenheerschappij, en hij had precies één jaar om dat voor elkaar te krijgen. Hij was immers op de top van zijn macht, maar na één jaar zou hij ex-consul zijn. Caesar besloot de Romeinen na dat consul-jaar een geweldige dienst te bewijzen: een eind maken aan de dreiging vanuit het noorden. Daar woonden de Galliërs en de Kelten, en die plunderden nogal eens de Po-vlakte. Tijdens zijn consulaat bereidde Caesar zijn expeditie voor, en daarna gaat hij aan de slag. Hij maakt handig gebruik van de verdeeldheid onder de Gallische stammen door net te doen alsof hij de ene stam steunde. Zo liep hij Gallië onder de voet. Toch duurde het langer dan verwacht: 10 jaar. Tijdens deze tijd maakt Caesar veel propaganda voor zichzelf, zodat men hem in Rome niet vergeet. Na die tien jaar is Gallië onder de voet gelopen. Eén stam: de Eburonen in Brabant, werd volledig uitgemoord zodat er rond België en Nederland een soort niemandsland ontstaat.

Na de Galliërs komen de Germanen aan de beurt. Caesar stuurt spionnen naar hen en ontdekt dat een aantal stammen in de knel zit, waaronder de Bataven. Caesar nodigt hen uit om in dat nu lege gebied in Brabant te komen wonen. De Betuwe is naar deze stam vernoemd.

Uiteindelijk gaat Caesar weer terug naar Rome. Volgens de wet moet hij zijn legers in Noord-Italië achterlaten. Maar Caesar heeft daar lak aan en de Senaat beseft: hij is uit op oorlog. De Senaatstroepen staan onder aanvoering van Pompejus. Ze maken eerst een schikking: Caesar mag zich vooral in het westen van het Rijk ophouden en Pompejus zal het oosterlijk Rijk besturen. Maar die balans wordt snel verstoord. Caesar lokt het conflict met Pompejus uit en verslaat hem in Griekenland. Hij laat zijn rivaal vermoorden en heeft op die manier de volledige militaire heerschappij over het Rijk.

De drie fouten
Caesar komt uiteindelijk in Egypte en ontmoet Cleopatra, de koningin. Zij is afhankelijk van de Romeinen. Cleopatra papt aan met Caesar en raakt van hem in verwachting. Ondertussen gaat Caesar terug naar Rome, en Cleopatra gaat hem achterna met haar hele hofhouding. Daarmee schopt ze de Romeinen wel behoorlijk tegen het zere been, want het doet hen denken aan de tijd van de exotische overheersing. Dat was de eerste fout van Caesar.

In februari 44 v Chr was het carnaval. Eén van Caesars vrienden biedt hem een diadeem (kroontje) aan. Het lijkt heel onschuldig, maar het volk is hevig verontwaardigd. Wat denkt die man wel? Hebben we ineens weer een kóning? Met deze actie maakt Caesar dus zijn tweede fout.

Dan komt 15 maart van hetzelfde jaar. Het is 6:50 's morgens en Caesar verlaat z'n huis. Hij wordt meteen begroet door de dagelijkse hielenlikkers die bij hem komen slijmen om allerlei gunsten. Caesar krijgt een briefje in zijn handen geduwd, maar ach... dat gebeurt zo vaak. Hij gaat naar het Senaatsgebouw. Iedereen verwacht dat hij daar de alleenheerschappij voor zichzelf uit zal roepen. Als hij bij de Senaat komt, en met de Senatoren praat, voelt hij dat hij gestoken wordt. Hij draait zich om en kijkt in het gezicht van Brutus, één van zijn vrienden. Deze steekt hem opnieuw. En dan weet Gaius Julius Caesar dat hij zijn derde en laatste fout gemaakt heeft: vertrekken zonder gewapende escorte. Hij gaat zitten en bloed dood. Zo eindigt de laatste mislukte staatsgreep.

De opvolging van Caesar en het einde van de Republiek
Julius Caesar wordt plechtig gecremeerd, maar er is meer belangstelling voor zijn testament dan voor hem. Hij heeft geen zoons, maar wel een achterneef: Octavianus in Istrië. Octavianus neemt zijn erfenis aan en wordt de nieuwe leider van de Caesars-partij. De leider van de Senaatspartij is Marcus Antonius (Marc Anthony, zoals hij beter bekend is). De koek wordt weer verdeeld: Octavianus krijgt het westen, Marcus Antonius het oosten, waaronder Egypte. En wie wacht hem daar op? Cleopatra! De liefde tussen de twee bloeit snel op.

Aanvankelijk blijft het redelijk rustig in het Rijk, maar in 31 v. Chr laait het conflict weer op. Octavianus daagt zijn tegenstander uit en overwint zijn vloot. Cleopatra is bij dit gevecht aanwezig. Met gemengde gevoelens keert zij terug naar Alexandrië. Nu haar grote vlam minder sterk is gebleken dan Octavianus, is de liefde snel bekoeld. Daarom verspreidt ze het gerucht dat ze is overleden. Marcus Antonius is hier zo kapot van, dat hij zelfmoord pleegt. Dat geeft Cleopatra de gelegenheid om er met Octavianus vandoor te gaan. Met één ding had ze echter geen rekening gehouden: Octavianus ziet helemaal niks in haar en wijst haar af! Volledig gedesillusioneerd pleegt de laatste Egyptische farao dan daadwerkelijk zelfmoord. Egypte wordt een provincie van Rome.

Octavianus is nu de baas. Hij keert via Spanje terug naar Rome, en eist in 27 v. Chr van de Senaat de alleenheerschappij. En hij is wel met een lijfwacht daarheen gegaan. Hij krijgt van de Senaat de titel Augustus, en voegt daar zelf de titel Caesar aan toe. Zo werd hij Octavianus Caesar Augustus, oftewel: Keizer Augustus. Dit is het eind van de republiek en het begin van het keizerrijk Rome.

Romeinen in Nederland
Terwijl Octavianus met Marcus Antonius bezig was, waren de Galliërs in opstand gekomen. Pas in 12 v. Chr was ook in Gallië de Romeinse rust teruggekeerd. De Galliërs kregen recht op Romeinse bescherming, o.a. tegen de Germanen. Daarom gaf Augustus in 12 v. Chr opdracht tot de operatie Germanië. Onder leiding van zijn stiefzoons Tiberius en Drusus zouden de Germanen in de tang genomen worden. Tiberius zou vanuit het Zwarte Woud oprukken, en Drusus vanuit de Noordzeekust. Zodoende verschenen de eerste Romeinen in 12 v. Chr onder leiding van Drusus in de delta van Maas en Rijn.

In Nederland wordt de Waal afgedamd, zodat de loop verandert, en ze graven een gracht naar de IJssel. Het begin van onze geschiedenis begint dus met water-management. Uiteindelijk komt Drusus in de buurt van Groningen, maar het blijkt al te laat in het jaar te zijn om de Germanen aan te vallen. Daarom trekt hij zich weer terug naar de splitsing van de Rijn en sticht daar de stad Noviomagus, oftewel: Nijmegen.

Tijdens zijn tocht werd Drusus geholpen door de Bataven. Je zou dit kunnen opvatten als collaboratie, maar de Bataven hadden nog een appeltje te schillen met de andere stammen in Nederland: de Kaninefaten.

De Romeinen zijn tot 9 na Chr bezig geweest, maar het is ze niet gelukt om de Germanen te onderwerpen. Het probleem was namelijk dat ze er geen kern was: het waren allemaal losse stammen. Verder was er ook geen goede infrastructuur, wat de Romeinen enorm hinderden bij hun opmars. Tegen de Germanen hebben de Romeinen de grootste nederlaag ooit geleden: 3 legioenen van 6000 man gedood. Daarom werd de Rijn uiteindelijk de definitieve grens van het Romeinse Rijk. Dat was rond het jaar 40.

De keizers van Rome
In het jaar 14 na Chr is Augustus overleden. Hij werd opgevolgd door Tiberius. Na hem kwam in 37 Calligula ("laarsje"). Hij was een volslagen idioot die na 4 jaar vermoord werd door zijn lijfwacht. In 41 werd Claudius, de oom van Calligula en de zoon van Drusus, gekroond tot keizer. Claudius was een heel intelligente, maar verlegen man. Hij maakte een einde aan operatie Germanië, en startte operatie Brittania. Deze werd uitgevoerd vanuit de nieuwe stad Valkenburg. Met deze operatie begint de geschiedenis van de Engelsen.

De betrekkingen tussen de Romeinen en de Bataven waren redelijk goed. De Bataven hoefden geen belasting te betalen, maar de Bataafse mannen werden wel steeds vaker opgeroepen voor het leger. De betrekkingen veranderden toen Nero in 68 keizer werd. Nero was een zanger en dacht dat hij een God was omdat hij naar eigen zeggen net zo goed kon zingen als Apollo. In datzelfde jaar werd Rome getroffen door een grote brand. Naar verluid heeft Nero toen staan zingen, en het platgebrande veld heeft hij gebruikt om een nieuw paleis met park te bouwen. Nog voor het jaar om was heeft hij uiteindelijk zelfmoord gepleegd. Hierdoor ontstond er even een machtsvacuüm in Rome.

De dood van Nero was aanleiding voor twee opstanden: de Bataafse opstand en de joodse opstand. Met de Bataven loopt het met een sisser af, maar met de joden wat minder goed. Zij worden uit Israel verbannen, en dat is de aanleiding voor de diaspora: de verstrooiing van de joden over Europa.

De ondergang van het Romeinse Rijk
Omdat het Romeinse Rijk uiteindelijk veel te groot werd om te besturen, werd het in twee delen gesplitst: het West-Romeinse Rijk en het Oost-Romeinse Rijk. Drie eeuwen lang was het West-Romeinse Rijk de supermacht van de wereld, maar uiteindelijk begon het in verval te raken. Dat kwam voornamelijk door de Germanen: er kwamen er zoveel dat Europa 'germaniseerde'. De Germanen nemen de gewoontes van de Romeinen over, zoals de taal en godsdienst (destijds het Christendom), maar voegden daar wat eigen elementen aan toe, zoals de Kerstboom en het paasei.

In 476 stuurden de Germanen de 14-jarige keizer Romulus Augustulus naar huis en werden zo de heersende factor van Europa. Maar ze wisten niet hoe ze dat grote rijk moesten onderhouden en daardoor raakte het rijk in verval. De wegen verpauperden, de riolering raakte verstopt en de handel verslonsde. In plaats van een gecentraliseerd, verenigd Rijk, raakten de Germanen weer verdeeld in afzonderlijke stammen.

Zo eindigde de glorieuze dagen van het Romeine Rijk, en begon de periode die bekend staat als de Donkere Jaren. De beschaving gleed weer terug, en de kennis, klasse en verfijndheid van de Romeinen raakte vergeten. Het duurt enkele eeuwen voordat er weer een macht opstaat die Europa uit het slop trekt. Maar dat kun je lezen in het geschiedenisverhaal De Middeleeuwen.